|
Lateinischer Text des IPO (1648 Oktober 24)
| |
|
Kollationsvorlage:
Acta Pacis Westphalicae. Hrsg. von der Nordrhein-Westfälischen Akademie der Wissenschaften in Verbindung
mit der Vereinigung zur Erforschung der Neueren Geschichte e.V. durch Konrad Repgen. Serie III Abteilung B:
Verhandlungsakten. Band 1: Die Friedensverträge mit Frankreich und Schweden. 1: Urkunden. Bearb. von Antje
Oschmann. Münster 1998,
142-145.
| |
|
| Vertragstext 1648 | |
| Artikel XIII IPO | |
|
| |
|
[Art. XIII,1 IPO # IPM]
Cum domus ducalis Brunovicensis et Lüneburgensis ob pacem publicam melius
faciliusque stabiliendam cesserit coadiutoriis in archiepiscopatus Magdeburgensem et
Bremensem itemque episcopatus Halberstadiensem et Ratzenburgensem obtentis ea
conditione, ut inter alia etiam alternativa iisdem cum catholicis in episcopatum
Osnabrugensem addiceretur successio, Caesarea maiestas praesenti Sacri Romani Imperii
statui minime expedire iudicans pacem publicam propterea impediri diutius consentit ac
permittit, ut eiusmodi alternativa successio in dicto episcopatu Osnabrugensi deinceps
inter catholicos et Augustanae confessionis episcopos, ex familia tamen ducum
Brunovicensium et Lüneburgensium, quamdiu eadem duraverit, postulandos, locum
habere debeat modis et conditionibus sequentibus:
| |
|
|
[Art. XIII,2 IPO # IPM]
Primo: Quoniam dominus Gustavus Gustavi comes in Wasenburg, regni Sueciae senator,
omni suo iuri in episcopatum Osnabrugensem occasione praesentis belli obtento renunciat
iuramentumque a statibus et subditis eiusdem sibi praestitum remittit, ideo dominus
episcopus Franciscus Wilhelmus eiusque successores sicut et capitulum, status et subditi
dicti episcopatus virtute praesentium obligati sunto ad solvendum dicto domino comiti
eiusve mandatario Hamburgi spacio quatuor annorum a die publicatae pacis
numerandorum octuaginta millia [80.000] thalerorum Imperialium, ita ut singulis annis
vicena millia [20.000] Hamburgi ad manus dicti comitis eiusve mandatario exsolvere et
numerare teneantur, executione in non parentes ex lege communi huius pacificationis [vgl.
Art. XVI,2-6 IPO] suas vires obtinente.
| |
|
|
[Art. XIII,3 IPO # IPM]
Secundo: Restituatur dictus episcopatus Osnabrugensis totus et integer cum omnibus suis
appertinentiis secularibus et ecclesiasticis moderno domino episcopo Francisco Wilhelmo
pleno iure possidendus, prout uniformis perpetuaeque capitulationis leges communi
principis Francisci Wilhelmi domusque Brunsvigo-Lüneburgicae et capitularium
episcopatus Osnabrugensis consensu iam ineundae sancierint.
| |
|
|
[Art. XIII,4 IPO # IPM]
Tertio: Status religionis ac coetus ecclesiastici totiusque cleri utriusque religionis tam in
ipsa urbe Osnabrugensi quam in reliquis ad hunc episcopatum pertinentibus ditionibus,
oppidis, villis, pagis omnibusque aliis locis maneat et reducatur in eum, qui fuit die prima
Januarii anno millesimo sexcentesimo vicesimo quarto [1624], statum, ita tamen, ut prius
fiat singularis quaedam determinatio et dispositio de iis, quae post annum millesimum
sexcentesimum vicesimum quartum [1624] quoad verbi ministros et divinum cultum
mutata deprehenduntur, etiam supradictae capitulationi inserenda caveatque dominus
episcopus per literas reversales statibus et subditis suis homagio (quatenus observantia ab
antiquo obtinuit) ab ipsis recepto iura ac privilegia salva fore et quae praeterea futurae
episcopatus administrationi statuumque et subditorum securitati utrinque necessaria
videbuntur.
| |
|
|
[Art. XIII,5 IPO # IPM]
Quarto: Defuncto eodem domino episcopo succedat in episcopatu Osnabrugensi dominus
Ernestus Augustus dux Brunsvicensis et Lüneburgensis, atque adeo vi huius pacis
publicae sit designatus eiusdem successor teneaturque capitulum cathedrale
Osnabrugense ut et reliqui status et subditi statim post decessum aut resignationem
moderni episcopi eundem dominum Ernestum Augustum in episcopum recipere, ac dicti
status et subditi isti fini intra trimestre a conclusa hac pace computandum ipsi solitum ut
supra praestare homagium iuxta conditiones in capitulatione perpetua cum capitulo
ineunda positas.
| |
|
|
[Art. XIII,6 IPO # IPM]
Quod si vero dux Ernestus Augustus post obitum moderni episcopi non fuerit superstes,
teneatur capitulum alium ex domini Georgii ducis Brunsvicensis et Lüneburgensis
posteris in episcopum suum postulare conditionibus tamen in recepta capitulatione
uniformi initis perpetuo observandis. Eo autem demortuo aut ultro resignante teneatur
dictum capitulum vel electione vel postulatione praesulem catholicum sibi praeficere. Sin
vero hac in parte vel canonicorum negligentia vel discordia intercesserit, locus sit
ordinationi iuris canonici et consuetudini Germaniae, salva tamen capitulatione perpetua
ut et hac transactione. Et sic perpetuo admittatur alternativa successio inter catholicos
episcopos ex gremio capituli electos vel aliunde postulatos atque Augustanae confessioni
addictos, sed non alios quam ex familia modo nominati ducis Georgii descendentes, et
quidem, si plures sint principes, e natu minoribus eligatur vel postuletur episcopus, nullis
vero existentibus natu minoribus sufficiatur unus ex principibus regentibus. Illis autem
deficientibus succedat tandem ducis Augusti posteritas alternatione, uti dictum, inter
ipsam et catholicos perpetua.
| |
|
|
[Art. XIII,7 IPO # IPM]
Quinto: Teneatur non solum memoratus dux Ernestus Augustus, sed etiam omnes et
singuli ex familia ducum Brunsvicensium et Luneburgensium Augustanae confessioni
addictorum in hoc episcopatu alternatim succedentium statum religionis, coetus
ecclesiastici totiusque cleri tam in ipsa urbe Osnabrugensi quam in reliquis ad hunc
episcopatum pertinentibus ditionibus, oppidis, villis, pagis omnibusque aliis locis
conservare ac tueri, prout superius articulo 3 [vgl. Art. XIII,4 IPO] et perpetua
capitulatione dispositum est.
| |
|
|
[Art. XIII,8 IPO # IPM]
Sexto: Ne etiam durante administratione et regimine episcopi Augustanae confessioni
addicti circa censuram ecclesiasticorum catholicorum itemque usum et administrationem
sacramentorum ritu Romanae ecclesiae ut et caetera, quae sunt ordinis, ulla difficultas aut
confusio suboriatur, horum omnium dispositio, quoties alternativa successio in talem
Augustanae confessioni addictum devenerit, domino archiepiscopo Coloniensi velut
metropolitano reservata, adversus Augustanae confessioni vero addictos plane sublata
esto. Caetera superioritatis et regiminis iura in civilibus et criminalibus Augustanae
confessionis episcopo iuxta capitulationis leges illibata permaneant. Quoties vero
catholicus episcopus in episcopatu Osnabrugensi rerum potitur, nihil omnino in
Augustanae confessionis sacra arroget sibi iuris aut obtineat.
| |
|
|
[Art. XIII,9 IPO # IPM]
Septimo: Monasterium seu praelatura Walckenried, cuius hoc tempore administrator est
Christianus Ludovicus dux Brunsvicensis et Lüneburgensis, una cum praedio Schawen
perpetuo feudi iure ducibus Brunsvicensibus et Lüneburgensibus itidem a Caesarea
maiestate et Imperio cum omnibus pertinentiis iuribusque conferatur eodem prorsus quo
supra inter ducum Brunsvicensium et Lüneburgensium familias succedendi ordine,
annullato iure advocatiae aliisque episcopatus Halberstadiensis et comitatus
Hohensteinensis praetensionibus omnino sublatis.
| |
|
|
[Art. XIII,10 IPO # IPM]
Octavo: Ducibus quoque Brunovicensibus et Lüneburgensibus restituatur monasterium
Gröningense, quod antehac acquisitum episcopatui Halberstadiensi cesserat, reservatis
etiam iuribus, quae dictis ducibus in castrum Westerburg competunt, nec minus
infeudatio comiti a Tattenbach a ducibus facta eoque nomine initae leges perinde ut iura
crediti et pignoris ducis Christiani Ludovici vicario Friderico Schenckio a Winterstädt in
Westerburg competentia sarta tecta maneant.
| |
|
|
[Art. XIII,11 IPO # IPM]
Nono: Debitum a Friderico Ulrico duce Brunsvicensi et Lüneburgensi cum rege Daniae
contractum et per hunc in pacificatione Lubecensi sacrae Caesareae maiestati cessum
posteaque Caesareae militiae praefecto comiti Tyllio donatum quod attinet, cum moderni
duces Brunovicenses et Lüneburgenses se ad hoc debitum persolvendum ob plures
rationes teneri negaverint eaque de re etiam per legatos plenipotentiarios coronae Sueciae
instanter actum sit, amore pacis remissio et expunctio totius istius debiti et obligationis
dictis ducibus eorumque haeredibus et provinciis concessa esto.
| |
|
|
[Art. XIII,12 IPO # IPM]
Decimo: Cum duces Brunovicenses et Lüneburgenses Cellensis lineae capitulo
Ratzenburgensi pro sorte viginti millium [20.000] florenorum annuas pensiones
usquedum pependerint, alternatione iam cessante cessent quoque annuae illae pensiones
abolito prorsus debito ut et alia quavis obligatione.
| |
|
|
[Art. XIII,13 IPO # IPM]
Undecimo: Ducis etiam Augusti duobus filiis natu minoribus, Antonio Ulrico et
Ferdinando Alberto, conferantur duae praebendae in episcopatu Strasburgensi primo
vacaturae, ea tamen conditione, ut dictus dominus dux Augustus renunciet
praetensionibus suis, quas in unum alterumve canonicatum antehac habuit vel habere
poterat.
| |
|
|
[Art. XIII,14 IPO # IPM]
Duodecimo: Viceversa iidem duces postulationibus et coadiutoriis in archiepiscopatus
Magdeburgensem et Bremensem itemque Halberstadiensem et Ratzenburgensem
plenissime renunciant, ita ut quae circa hosce archiepiscopatus et episcopatus superius in
hoc pacificationis instrumento disposita sunt [vgl. Art. XI,6-10 IPO; Art. X,7-8 IPO; Art.
XI,1-2 IPO; Art. XII,1 IPO], citra ipsorum contradictionem effectum habere debeant
capitulis utrobique in eo statu permanentibus, quo superius conventum est.
| |